H ΕΡΑ για την ειδική εκπαίδευση

25/6/2014

Το νέο νομοσχέδιο της Ειδικής Εκπαίδευσης αναμένεται να κατατεθεί για ψήφιση και τον τελευταίο καιρό πολλά έχουν ακουστεί και γραφεί από όλους τους φορείς που ασχολούνται με την Ειδική Εκπαίδευση. Το νέο σχέδιο νόμου δεν αποτέλεσε αντικείμενο ενός ουσιαστικού δημοκρατικού διαλόγου ανάμεσα στο Υπουργείο Παιδείας και στους ενδιαφερόμενους επιστημονικούς και συλλογικούς φορείς, ώστε να αντιμετωπιστούν τα διαχρονικά προβλήματα της Ειδικής Εκπαίδευσης που προκύπτουν από την αποσπασματικότητα των ασαφών νομικο-πολιτικών μέτρων και την έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. Υποβαθμίζει ακόμα περισσότερο την Ειδική Εκπαίδευση με τη μεγαλύτερη συρρίκνωση δομών και υποστηρικτικών υπηρεσιών, ωθεί τη συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών με Αναπηρία και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στο περιθώριο, ενώ υποβαθμίζει ακόμα περισσότερο και τα εργασιακά κεκτημένα όλων των εκπαιδευτικών λειτουργών του κλάδου.   

Το σχέδιο νόμου, παρόλο που ξεκινά με μία ρητορική περί της ένταξης των μαθητών με Αναπηρία και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στην εκπαιδευτική διαδικασία, στο σύνολό του φανερώνει ότι δεν υπάρχει η στοιχειώδης έστω βούληση ώστε να πραγματωθεί ο στόχος της ισότιμης ένταξης των μαθητών με Αναπηρία και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες στην κοινωνία. Η προσεκτική και έντιμη «ανάγνωση» των πεπραγμένων της πολιτικής εξουσίας από το 2000 μέχρι σήμερα, πιστοποιεί ότι η απαξίωση της Ειδικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι συνειδητή επιλογή των κυβερνώντων.

  Στην ουσία δεν υπάρχει μια ουσιαστική πολιτική βούληση από το υπουργείο παιδείας, υπό τις παρούσες συνθήκες του άκρατου φιλελευθερισμού και των μνημονιακών πολιτικών, για την επίλυση ζητημάτων που έχουν να κάνουν με τον χώρο της αναπηρίας. Στους μνημονιακούς καιρούς που ζούμε, η Ειδική Εκπαίδευση μοιάζει να είναι πολυτέλεια σε μία χώρα που ψάχνει πως και πώς να περικόψει ακόμα και αυτά που απόμειναν από πιο ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες του πληθυσμού της.

Η παρούσα κατάσταση

Η φοίτηση των μαθητών με Αναπηρία και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες σε όλες τις δομές της εκπαίδευσης συναντά αξεπέραστα εμπόδια λόγο της ανεπαρκούς κτηριακής και υλικοτεχνικής υποδομής, και των μεγάλων ελλείψεων σε εξειδικευμένο προσωπικό. Η πολιτική επιλογή της κυβέρνησης να χρηματοδοτεί όλες τις δομές της εκπαίδευσης μέσω κοινοτικών προγραμμάτων – ΕΣΠΑ ακυρώνει το κοινωνικό κράτος, τις εργασιακές σχέσεις και την ρητή διάταξη του άρθρου 16 του Συντάγματος για δημόσια δωρεάν Παιδεία σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης.

Όσων αφορά στο θεσμό της παράλληλης στήριξης με το νομοσχέδιο δημιουργούνται επιπρόσθετα ζητήματα. Πολλά από τα αιτήματα για παράλληλη στήριξη απορρίπτονται, ενώ ο τρόπος υλοποίησης της παράλληλης στήριξης δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες μαθητών με ειδικές κατηγορίες εκπαιδευτικών αναγκών (π.χ. υποστήριξη για ορισμένο αριθμό διδακτικών ωρών), με αποτέλεσμα να αναιρείται ουσιαστικά ο σκοπός της. Με τη νομική  αναγνώριση της ιδιωτικής παράλληλης στήριξης μετατίθεται η ευθύνη της πολιτείας να παρέχει τις απαιτούμενες υπηρεσίες εκπαίδευσης στις οικογένειες και ανοίγει διάπλατα τις πόρτες για την ιδιωτική πρωτοβουλία στην εκπαίδευση, που είναι πολιτικά, κοινωνικά και επιστημονικά απαράδεκτη. Τέλος, δεν υπάρχει απαιτούμενη μέριμνα για παροχή δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης για μαθητές με ολική αδυναμία πρόσβασης στο σχολείο.

Οι σχέσεις εργασίας στην Ειδική Εκπαίδευση

Η Ειδική Εκπαίδευση από την αρχή της ύπαρξής της στη χώρα μας παρέμεινε ένας από τους πιο υποστελεχωμένους και αδύναμους κλάδους της εκπαίδευσης.

Με πολύ κόπο και προσωπικές προσπάθειες στήριζαν την Ειδική Εκπαίδευση δάσκαλοι και νηπιαγωγοί. Το 80% έως 85% όλων των δομών της Ειδικής Εκπαίδευσης υπάρχει μόνο στην Α/θμια εκπαίδευση και από αυτές το 68% περίπου αποτελούν τα Τμήματα Ένταξης. Η Δ/θμια εκπαίδευση βασικά δεν παρέχει Ειδική Εκπαίδευση. Στην πραγματικότητα όλα σταματούν στο δημοτικό.

Εδώ και 13 χρόνια, οι απόφοιτοι των τμημάτων Ειδικής Αγωγής των Πανεπιστημίων Θεσσαλίας και Μακεδονίας παραμένουν όμηροι της αναπλήρωσης, πράγμα απαράδεκτο, αφού καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες των σχολικών μονάδων ειδικής αγωγής. Φέτος δε, η Ειδική Εκπαίδευση καλύφθηκε αποκλειστικά με ΕΣΠΑ και με κοινωφελή προγράμματα του ΟΑΕΔ, με ελαστικές σχέσεις εργασίας, χωρίς τα απαραίτητα κριτήρια: της σταθερότητας και της συνέχειας.

Γενικότερα, οι διατάξεις που ορίζουν τις σχέσεις εργασίας μέσα στην ειδική αγωγή είναι κατακερματισμένες σε διάφορους νόμους, εγκυκλίους και προεδρικά διατάγματα, πράγμα που αφήνει το υπουργείο και την διοίκηση της εκπαίδευσης να ερμηνεύει κατά το δοκούν τα νομικά κείμενα, παραβιάζοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων για μόνιμη και σταθερή εργασία, αλλά και στρέφοντας την μία επαγγελματική ομάδα ενάντια στην άλλη.

Αξίζει αυτή τη στιγμή που μιλάμε να αναφερθεί ότι μέσα σε μία σχολική μονάδα ειδικής αγωγής (πχ σε ένα Ειδικό Δημοτικό Σχολείο / Ειδικό Νηπιαγωγείο)  ενδέχεται να υπάρχουν οι εξής σχέσεις εργασίας:

·        Μόνιμοι δάσκαλοι / νηπιαγωγοί (με ή χωρίς κάποιου είδους εξειδίκευση).

·        Αναπληρωτές κρατικού προϋπολογισμού.

·        Αναπληρωτές ΕΣΠΑ.

·        Απασχολούμενοι επαγγελματίες από τα προγράμματα του ΟΑΕΔ.

Το νομοσχέδιο του Υπουργείου αποτελεί ένα αντίγραφο του προηγούμενου νόμου με την προσθήκη όλων των ρυθμίσεων που υπήρξαν διάσπαρτες σε διάφορους άλλους νόμους. Το Υπουργείο παλινδρομεί μεταξύ του διαχωριστικού μοντέλου και της προοπτικής της ένταξης και της συνεκπαίδευσης. Κυριαρχεί το ιατρικό μοντέλο. Ασχολείται κυρίως με θέματα υπηρεσιακού χαρακτήρα – στελέχωση ΣΜΕΑΕ, ΚΕΔΔΥ κλπ -, που σχετίζονται με την προσδοκώμενη ποιότητα της Ειδικής Εκπαίδευσης στη χώρα μας και απαξιώνει όλους όσους την έχουν στηρίξει. Η ανάπτυξη ποιοτικής Ειδικής Εκπαίδευσης, στο πλαίσιο μιας πολιτικής ισότιμης συνεκπαίδευσης, από την οποία πρέπει να εμφορείται ολόκληρο το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης, μόνο ως ρητορικό σχήμα μπορεί να εκληφθεί στη πρόταση της Υπηρεσιακής Επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας. Το σχέδιο νόμου κινείται στην λογική ότι η Ειδική Αγωγή αποτελεί ξεχωριστώ κλάδο από την Γενική και αγνοεί τις εξελίξεις στην παιδαγωγική επιστήμη αλλά και τις κατακτήσεις του παγκόσμιου αναπηρικού κινήματος, που τονίζουν ότι οι δομές της Ειδικής Εκπαίδευσης πρέπει να αποτελούν κομμάτι της Γενικής Εκπαίδευσης και η Ειδική Παιδαγωγική είναι προέκταση της Γενικής. Υιοθετεί μια διάκριση, στην οποία ο ειδικός και γενικός παιδαγωγός αποτελούν ξεχωριστές οντότητες, ενώ ο παιδαγωγικός τους στόχος είναι κοινός, η σχολική ένταξη και κοινωνική εξέλιξη των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Έρχεται σε αντίθεση με την όποια προσπάθεια εναρμόνισης της φιλοσοφίας του εκπαιδευτικού συστήματος με την πολιτική της ένταξης και των ίσων ευκαιριών (Σύμβαση των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία 2006), που επιβάλει στην πολιτεία να εκπαιδεύει παιδαγωγούς για όλους τους μαθητές χωρίς να αναγνωρίζει την ανάγκη για ειδική επιστημονική κατάρτιση ή παιδαγωγική εξειδίκευση, για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, μέσω ενός ενιαίου εκπαιδευτικού πλαισίου.         

Για μία ΕΝΙΑΙΑ, ΔΗΜΟΣΙΑ και ΔΩΡΕΑΝ Ειδική Εκπαίδευση

·            Άμεσος ευρύς σχεδιασμός και θέσπιση στόχων για το υποσύστημα της ειδικής εκπαίδευσης.

·            Γενναία χρηματοδότηση για την ύπαρξη σωστής υλικοτεχνικής υποδομής.

·            Προσβασιμότητα των μαθητών σε όλες τις δομές της εκπαίδευσης.

·            Διαρκείς στήριξη των ΣΜΕΑΕ και ενίσχυση του θεσμού του ολοήμερου ειδικού σχολείου, με προσανατολισμό πάντα σε ένα ενιαίο εκπαιδευτικό πλαίσιο για όλους τους μαθητές χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις.

·            Ίδρυση και λειτουργία τμημάτων ένταξης σε όλα ανεξαιρέτως τα γενικά σχολεία. 

·            Στελέχωση όλων των Παράλληλων Στηρίξεων και κατάργηση της νομικής κάλυψης της ιδιωτικής παράλληλης στήριξης. Ο θεσμός των τμημάτων ένταξης και αυτός της παράλληλης στήριξης εξυπηρετούν διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες (γνωμοδότηση Συνηγόρου του Παιδιού), και μπορούν να λειτουργούν ταυτόχρονα στις δομές τις εκπαίδευσης. 

·            Άμεση κάλυψη των τεράστιων αναγκών της Ειδικής Εκπαίδευσης από άρτια εκπαιδευμένο ΜΟΝΙΜΟ προσωπικό όλων των κλάδων.

·            Υπηρεσιακές μεταβολές των εργαζομένων στην Ειδική Εκπαίδευση με κριτήρια  εναρμονισμένα με της Γενικής εκπαίδευσης.

Επίλογος

Ο σεβασμός στην ειδική εκπαίδευση ως έννοια, στους εργαζόμενους που εργάζονται σε αυτή αλλά, κυρίως, στα ίδια τα άτομα με Αναπηρία και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, θεωρούμε πως θα πρέπει να αποτελεί πρώτιστο μέλημα του κλάδου. Θέλουμε λοιπόν το σωματείο μας να έχει κυρίαρχο ρόλο στην αναμόρφωση της παιδείας των ατόμων που χρήζουν Ειδικής Εκπαίδευσης. 

Μία από τις προτεραιότητες της ΕΡΑ αποτελεί η ισχυροποίηση της Ειδικής Εκπαίδευσης, ως αναπόσπαστο τμήμα της Γενικής Εκπαίδευσης, με στόχο κανένα παιδί να μην παραμένει αποκλεισμένο από την δημόσια εκπαίδευση.  Σκοπός του εκπαιδευτικού κινήματος είναι η διεκδίκηση ενός συστήματος της Ειδικής Εκπαίδευσης, το οποίο θα συμβαδίζει με τις επιστημονικές εξελίξεις, θα χρηματοδοτείται με επαρκείς δημόσιους πόρους και θα στηρίζεται στην επιστημονική γνώση των εργαζομένων αλλά και τις ανάγκες και διεκδικήσεις των ίδιων των ατόμων με Αναπηρία και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες και των οικογενειών τους, με τρόπο δημοκρατικό και σε άμεσο διάλογο με τα κινήματα.

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, που βρίσκεται σε διαβούλευση και προτίθεται η νέα ηγεσία του Υπουργείου να φέρει προς ψήφιση, δεν αντιμετωπίζει τα χρόνια προβλήματα της Ειδικής Εκπαίδευσης και δεν δίνει απαντήσεις στην υποχρηματοδότηση. Δημιουργεί νέες δομές (ΣΔΕΥ-ΕΔΕΑΥ), που δεν υποστηρίζονται από ανάλογα κονδύλια, για τις οποίες δεν υπάρχει καν αναλογιστική οικονομική έκθεση, δεν δίνει καμία προοπτική για τη λειτουργία τους σε περίπτωση που δεν θα υπάρξει χρηματοδότηση από προγράμματα ΕΣΠΑ, και μετακυλύει την ευθύνη της αποτελεσματικότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης στους εκπαιδευτικούς της Γενικής  Εκπαίδευσης.

Χωρίς την ανάλογη χρηματοδότηση, που είναι αναγκαία, αλλά και ανέφικτη με τις μνημονιακές πολιτικές που εφαρμόζονται, πολύ γρήγορα οι μαθητές με Αναπηρία και Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες θα οδηγηθούν εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας, γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα δεν θα μπορεί να τους υποστηρίξει, και θα ανοίξει διάπλατα ο δρόμος που θα τους οδηγεί είτε στις δομές ιδιωτικών συμφερόντων, είτε στο σπίτι τους, για όσες από τις οικογένειες δεν μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά. Συγχρόνως, θα οδηγεί σε περαιτέρω υποβάθμιση την γενική εκπαίδευση, αφού η συνεκπαίδευση δεν θα υποστηρίζεται. Επομένως, χωρίς απαντήσεις στα προαπαιτούμενα, το νομοσχέδιο θα πρέπει να ΑΠΟΣΥΡΘΕΙ. Τα θέματα εργασιακών σχέσεων που επιδιώκει να ρυθμίσει μπορούν να λυθούν και με άλλους τρόπους.

Εκπαιδευτικοί Ριζοσπαστικής Αριστεράς